SỰ TÍCH THẦN LÔ VĂN PẠ VÀ ĐÌNH ĐÔNG QUẤT

SỰ TÍCH THẦN LÔ VĂN PẠ

Ngày xưa, ở vùng núi rừng Đông Bắc – nơi mây trắng vờn quanh, nước suối chảy róc rách quanh năm, có một đôi vợ chồng họ Lô sống hiền lành, nhân hậu. Họ sinh được một cậu con trai khôi ngô tuấn tú. Nhưng chưa kịp thấy con trưởng thành, cha mẹ đã lần lượt qua đời, để lại cậu bé bơ vơ giữa chốn nhân gian. Dân làng thấy tội nghiệp, liền thay nhau nuôi nấng, đặt tên cậu là Pạ, nghĩa là "mồ côi" theo tiếng Tày.

Pạ lớn nhanh như thổi. Mới mười mấy tuổi đầu, cậu đã nổi tiếng khỏe mạnh, thông minh, hơn người trăm bề. Cậu bày dân cách trồng trọt, khai khẩn đất hoang, đắp đê giữ nước, khiến cả bản làng no ấm. Khi giặc cướp kéo đến, Pạ không sợ hãi, tự mình đứng ra chỉ huy dân làng dựng rào cản giặc, đánh tan mọi cuộc tấn công, giữ yên bờ cõi.

Lạ thay, mỗi khi Pạ giơ tay che ánh mặt trời, cả phương Bắc tối sầm lại. Triều đình phương Bắc lấy làm kinh hãi, nghi có rồng thiêng trú ngụ nơi đây. Họ sai binh lính vượt núi sang Nam, lần theo dấu vết “rồng” để tiêu diệt. Và trong một trận truy sát hung hãn, khi “rồng thiêng” bị giết, cũng là lúc Pạ gục xuống, lìa khỏi cõi trần.

Dân làng khóc than thương tiếc, lập miếu thờ ngay tại khu rừng Đông Quất linh thiêng. Truyền đời nối đời, từ một mái miếu đơn sơ, người dân tôn tạo thành một ngôi đình uy nghi. Từ đó, Đình Đông Quất trở thành chốn linh thiêng, nơi nhân dân gửi gắm niềm tin và lòng biết ơn đối với người anh hùng đã hiến trọn đời mình cho quê hương. Đình Đông Quất thuộc địa phận thôn Khe Bó xã Châu Sơn, tỉnh Lạng Sơn, ngôi Đình được tọa lạc trên một khu đồi với toàn bộ diện tích 1.776m².

LỄ THỀ GIỮ LÀNG TẠI ĐÌNH THIÊNG

Gắn liền với sự tích thờ thần Lô Văn Pạ, Đình Đông Quất còn là nơi để tưởng nhớ đến những thế hệ cha ông đã quên thân mình, chiến đấu chống lại sự hung hăng, tàn bạo của bọn phỉ và sự độc ác dã man của lũ giặc xâm lăng, để bảo vệ quê hương, bám đất, giữ làng, giữ gìn sự bình yên cho nhân dân. Với sự kiện đêm mồng 9/3/1945, Nhật bất ngờ đảo chính Pháp, lợi dụng tình thế này bọn phỉ ở Quảng Tây (Trung Quốc) cầm đầu là Làu Sùi Lùng tiến vào và bọn phỉ ở địa phương cầm đầu là Lộc Mềnh Phóng cùng nổi dậy cướp phá dân lành, khiến nhân dân địa phương hết sức khổ cực, cơ hàn. Trước tình hình đó, các cụ cao niên trong xã đã bàn bạc tìm cách để chống giặc cướp. Ngày 28/3/1945 sau Lễ uống máu ăn thề đồng tâm chống Phỉ giữ làng, có mời thần linh chứng giám, Hội Bảo An đã được thành lập tại Đình Đông Quất, thôn Ba La (nay là thôn Khe Bó) xã Cường Lợi. Sau vài ngày thành lập, Hội Bảo An với lực lượng là những thanh niên trai tráng của các thôn: Ba La ( xã Cường Lợi), Tồng Khuy (xã Đồng Thắng) và một số thanh niên xã Lâm Ca, xã Đình Lập đã tổ chức đánh chặn 2 toán cướp có vũ khí với hàng trăm tên đi cướp từ tỉnh Bắc Giang lên, thu vũ khí và tài sản do chúng cướp được, giải cứu những cô gái mà bọn chúng bắt giữ. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, xã Cường Lợi là một khu căn cứ kháng chiến của Việt Minh. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân xã Cường Lợi tích cực tham gia du kích, che chở cho bộ đội và phối hợp với bộ đội tổ chức nhiều trận đánh tại địa phương trên Quốc lộ 4B, Quốc lộ 31, góp phần giải phóng quê hương Đình Lập vào ngày 31/10/1950 và vào thắng lợi chung của dân tộc đánh bại thực dân Pháp xâm lược năm 1954. Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, phát huy truyền thống của quê hương, nhân dân xã Cường Lợi luôn hăng hái thi đua tăng gia sản xuất, đóng góp sức người sức của để giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Trong thời kỳ đổi mới đất nước đến nay, nhân dân trong xã tiếp tục vượt qua khó khăn, nghèo nàn, lạc hậu, vươn lên xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng – an ninh.

TRIỀU ĐÌNH SẮC PHONG

Theo tài liệu ghi chép và qua lời kể của các cụ cao niên của địa phương thì trong suốt những năm tháng đất nước có chiến tranh, quê hương loạn lạc, việc cúng lễ thần ở Đình Đông Quất vẫn được duy trì. Sự linh ứng của thần đã giúp cho dân làng đánh đuổi được giặc cướp, che chở cho người dân được an lành, may mắn. Năm 1924 các cụ bô lão ở thôn Ba La, châu Tiên Yên, tỉnh Hải Ninh (trước đây) lập tờ trình tấu lên Triều Đình nhà Nguyễn và được vua Khải Định năm thứ 9 ban Sắc phong cho thần Lô Văn Pạ thuộc bậc thần “ Thành Hoàng Làng”, vào ngày 25/7/1924. Sắc phong ấy đến nay vẫn được lưu giữ như một báu vật thiêng.

Bản Phiên âm “Sắc phong” Thần Lô Văn Pạ, Đình Đông Quất :

Sắc Hải Ninh tỉnh, Tiên Yên châu, Ba La thôn, phụng sự bản cảnh Thành Hoàng Lô Văn Pạ. Quí công thần, hộ quốc tí dân nẫm trứ linh ứng. Tứ kim chính trị Trẫm tứ tuần đại khánh tiết, kinh ban bảo chiếu đàm ân, lễ long đăng trật, tứ phong vi: Linh Trực Dực Bảo Trung Hưng Tôn Thần. Chuẩn kỳ phụng sự, thần kỳ tướng hựu bảo ngã lê dân.

Khâm tai!

Khải Định cửu niên thất nguyệt, nhị thập ngũ nhật.

Dịch nghĩa bản “Sắc phong”:

Sắc (Phong cho)

Thôn Ba La, châu Tiên Yên, tỉnh Hải Ninh phụng thờ vị bản cảnh Thành Hoàng Lô Văn Pạ - Quý công thần đã hộ nước, giúp dân linh ứng. Nay đang trị vì đất nước, đúng vào dịp lễ lớn mừng thọ trấm 40 tuổi, ban chiếu báu rộng tỏ ân điển, phong phẩm trật là: Linh Trật Dực Bảo Trung Hưng Tôn Thần. Cho phép việc cúng thần như cũ. Thần hãy ghi nhớ điều này mà gắng phò giúp cho dân của Trẫm.

Hãy kính cẩn tuân theo!

Ngày 25 tháng 7 năm Khải Định thứ 9 (1924)

HỘI LÀNG – DÒNG CHẢY VĂN HÓA

Hằng năm, khi tết đến xuân về vào ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch, dân làng lại mở hội tại Đình Đông Quất. Người người về rước thần, dâng hương, cầu mùa màng tốt tươi, nhà nhà bình an. Hội làng không chỉ có lễ mà còn có hội. Tiếng then ngân vang, điệu múa chầu rộn ràng, trai gái giao duyên qua câu hát cổ. Ai nấy đều khoác trên mình áo mới, lòng rộn ràng như xuân sớm. Không ít đôi trai gái sau câu hát đã nên duyên vợ chồng – tình yêu bắt đầu từ đình thiêng đất tổ.

Để văn hóa thực sự là động lực, là nền tảng tinh thần của xã hội, Đảng ủy chính quyền và nhân trong xã, đã tiếp tục lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp đó góp phần không nhỏ trong việc giữ gìn, bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của nhân dân các dân tộc xã Châu Sơn.

DI TÍCH THIÊNG LIÊNG GIỮA MIỀN CAO

Năm 2014, Đình Đông Quất được công nhận là Di tích Lịch sử cấp tỉnh (tại Quyết định số 987/QĐ-UBND ngày 26/6/2014 của UBND tỉnh Lạng Sơn về việc xếp hạng di tích cấp tỉnh năm 2014).

Đình Đông Quất, xã Châu Sơn – là nơi lưu giữ không chỉ công lao Thần Lô Văn Pạ mà còn là biểu tượng của lòng trung dũng, đoàn kết, niềm tin và văn hóa dân tộc của người dân Châu Sơn bao đời.

UBND XÃ CHÂU SƠN